คัดเค้า : ไม้หอม แก้ฝี

คัดเค้าเป็นสมุนไพรที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรือไม้ในบ้านของเรา และก็มีในประเทศเขตร้อนในทวีปแอฟริกาด้วย คัดเค้าจัดเป็นไม้ดอกหอม ดอกมักจะบานตอนเช้าๆแม้จะเคยมีเพลงที่มีเนื้อหาว่า"แม่ดอกโสนบานเช้า พ่อดอกคัดเค้าบานเย็น…" แต่ในความเป็นจริงช่วงเวลาการบานของดอกคัดเค้าตามเพลง ตรงข้ามกับความเป็นจริงอย่างสิ้นเชิง

คัดเค้าถือเป็นไม้ดอกหอม ดอกมีสีขาว ออกดอกเป็นช่อสั้นตามง่ามใบและปลายกิ่ง ลำต้นจะมีหนาม ซึ่งชาวบ้านมักนิยมปลูกคัดเค้าไว้ริมรั้วด้วยความเชื่อว่า คัดเค้าจะช่วยกันผี(หรือช่วยกันขโมยด้วยก็ได้) กลิ่นคัดเค้าจะหอมชนิดที่สามารถเป็นน้ำหอมได้เลยทีเดียว

ดอกคัดเค้าไม่ได้บานอวดโฉมและกลิ่นในฤดูนี้ แต่จะบานในหน้าหนาวช่วงเดือนธันวาคมถึงมกราคม เมื่อต้องสายลมเย็นพัดกลิ่นหอมของดอกคัดเค้าซึ่งมักจะหอมจัดตอนกลางคืน จะช่วยทำให้การหลับใหลเต็มไปด้วยความสุข พอรุ่งเช้าเก็บหาผักอะไรรับประทานไม่ได้ เจ้าดอกคัดเค้านี่แหละ เป็นผักที่ทั้งหอมและอร่อยเวลานำมาจิ้มน้ำพริกหรือแกล้มลาบ ส่วนยอดอ่อนของคัดเค้าเป็นผักแกล้มปลาดุกชั้นยอด ซึ่งยอดอ่อนมีให้เก็บกินเป็นผักได้ทุกฤดูกาล เป็นที่นิยมของชาวบ้านทั่วไป ทั้งยังเชื่อว่าการรับประทานใบของคัดเค้าจะช่วยรักษาอาการโลหิตจาง

คัดเค้ามีผลสีสุกสีดำ โตขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1-1.5 ซ.ม ทุกส่วนของคัดเค้าคนโบราณนำมาใช้เป็นยาได้ทั้งสิ้น ในตำราไทยกล่าวว่าทั้งต้น รสเฝื่อนฝาด แก้เสมหะ แก้ไข้ เปลือกต้น รสฝาด ปิดธาตุแก้เสมหะ แก้โลหิตซ่าน ใบ รสเฝื่อนเมา ดอก รสขมหอม แก้โลหิตในกองกำเดา ผล รสเฝื่อนปร่า ขับโลหิตประจำเดือนเสีย บำรุงโลหิต บำรุงผิวให้ผ่องใส ราก มีรสฝาด แก้ไข้ แก้ท้องเสีย แก้เลือดออกตามไรฟัน

ตำหรับยาที่เข้าส่วนประกอบของคัดเค้ามีมากมายหลายตำรับ ตำรับที่นิยมกันมากคือ การใช้ผลคัดเค้าเป็นยาขับประจำเดือน ตามความเชื่อและหลักการของคนโบราณนั้น สุขภาพของสตรีจะดีหรือไม่ จะสะท้อนด้วยสภาวะการมีประจำเดือน หากประจำเดือนมาสม่ำเสมอเป็นปกติย่อมมีสุขภาพที่ดี สตรีรุ่นก่อนเขาจึงใช้ผลคัดเค้า 1 กำมือต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว รับประทานเช้าเย็น เป็นยาขับประจำเดือน

รากของคัดเค้ายังนิยมใช้ต้มกินแก้เลือดออกตามไรฟัน แก้ไข้ แก้ท้องเสีย และนิยมฝนกับน้ำซาวข้าวรักษาฝี รักษาแผลทั่วไปโดยเฉพาะแผลสุนัขกัด หมอยาพื้นบ้านท่านหนึ่งเล่าว่า การใช้รากคัดเค้าฝนกับเขี้ยวเสือรักษาแผลที่ถูกสุนัขกัด จะช่วยรักษาแผลนั้นให้หาย และมีความเชื่อว่าจะทำให้สุนัขตัวที่กัดนั้นถึงแก่ความตาย "มันแพ้กันหมากับเสือ"หมอยาท่านนั้นกล่าว

ในการแก้ฝีนั้นนอกจากจะใช้รากแล้ว ยอดของคัดเค้าที่นิยมรับประทานแกล้มลาบก็เป็นยาแปะรักษาฝีชั้นดี เมื่อเป็นฝีก็จะใช้ยอดคัดเค้าขยี้หรือตำคัดเค้าพอกฝี ก็ทำให้ฝีหายเร็วขึ้น รวมไปถึงหนามคัดเค้าก็เป็นหมอรักษาฝีที่ดีไม่แพ้รากและยอด มีการนำเอาหนามคัดเค้ามาฝนรักษาฝีเช่นเดียวกับการใช้ราก นอกจากการใช้ทาภายนอกแล้วยังมีการต้มคัดเค้าทั้งห้าส่วนรับประทาน เพื่อการรักษาฝีทั้งภายในและภายนอกด้วย

การใช้ประโยชน์จากคัดเค้าที่กล่าวมาดูเหมือนจะเป็นเพียงตำนาน หรือเรื่องเล่าที่ขาดข้อมูลทางวิชาการสนับสนุน ข้อมูลที่มีการศึกษาวิจัยเพียงแต่พบว่าผลคัดเค้าทำให้แท้งได้ สอดคล้องกับการที่คนโบราณที่ใช้ในการขับประจำเดือน ยังพบว่าสารสกัดของคัดเค้ามีสรรพคุณแก้ปวดสำหรับความเป็นพิษสารสกัดของราก คัดเค้าไม่มีพิษ